Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович - Страница 47

Аб гэтым шмат тут гаварылi

I ехаць дзядзьку прысудзiлi.

Убраўся дзядзька, як у свята;

Сказаць - не вельмi зухавата;

Пiльчак быў простага суконца

I той весь вырыжаў ад сонца;

Кашуля зрэбна, але бела,

А шапка козырам сядзела,

Хоць i зналася добра з горам;

А боты вымазаў ён здорам;

А на кiёчку за плячамi

Вiсела торба з кутасамi;

У торбе хлеб, кавалак сала,

З кiшэнi люлька пазiрала

Таварыш верны i нязменны

I з тытуном капшук раменны.

Незухавата, але гладка

На iм ляжала ўся апратка.

Вось дзядзька ўжо Маргi мiнае

I ў даль з задумай паглядае;

Iдзе, на жыта погляд кiне,

На нiвах сэрцам адпачыне,

Iдзе далей, iзноў сцiгае,

Дарога гэта - немалая!..

I думаў дзядзька, каб танней як,

Хоць бы за трыццаць пяць капеек

А чым танней, тым лепш, вядома,

Далей ад'ехацца ад дому.

У дзядзькi ў Стоўбцах быў дружака,

Вакзальны стораж, Донiс Драка;

Ён машынiстаў знаў каротка,

Кандуктарчыха - яго цётка,

А з качагарам жыў, як з братам,

I быў канторшчык яго сватам;

З тэлеграфiстамi ён знаўся,

А з дзядзькам летась сябраваўся,

Падумаць толькi - чуць не шышка!

I з аднаго яны кiлiшка

У цёткi Генi выпiвалi,

I разам восi яны кралi.

I гэтай думкай, як бы хваляй,

Падхвачан дзядзька, чэша далей

З узгорка ўнiз, iзноў на ўзгорак,

Як бы па хвалях лёгкi корак.

Але не-не ды смутна стане,

Як ён палi вакол агляне,

I гэты лес, смугой засланы,

I родны Нёман, i курганы,

I хвайнякi, i грушы ў полi,

Як бы не бачыў iх нiколi.

I блiзкi сэрцу яго сталi

Малюнкi гэтай роднай далi,

I нейкi смутак, жаль нахлынуў,

Як бы надоўга iх пакiнуў.

Iдзе наш дзядзька, разважае

I лес Сустрэнаўку мiнае,

Праходзiць грэблю i балота.

Лажылась сонца пазалота

На верх лясоў чырвоным шляхам,

I ноч панурым сваiм гмахам

У змрок нiзiны спавiвала

I сон на землю навявала.

Вось кончан лес, i Стоўбцы блiзка.

Туман на возера лёг нiзка,

Вада шумела каля млына,

Свiстала голасна машына,

А там за возерам, як струнка,

Пралегла роўненька чыгунка.

Вось пераезд, даўно знаёмы;

Правей вакзальныя харомы.

Антось зварочвае направа

Ды йдзе на станцыю рухава.

Ўсё там кiпiць, бы ў час разрухi,

Снуюць служачыя, як мухi,

Гудуць, шумяць, бы ў вуллi пчолы,

I ходзяць шумна балаголы,

Каменяцёсы з малатамi,

Гандляркi бегаюць з кашамi.

У лiхтарах агнi трапечуць!

А гандляры крычаць, шчабечуць

I б'юць у грудзi кулакамi,

Як бы забiць хацелi Шмульку.

А дзядзька палiць сваю люльку,

Сядзiць, другую накладае

I свайго сябра выглядае.

- А, брат Антонi! - дзядзька чуе.

Глядзiць - аж Драка сам шыбуе,

Iдзе, кiвае галавою

I газы пах нясе з сабою.

- Здароў, брат Донiс! - дзядзька рады,

Сябру кiвае для нарады:

- Скажы мне, браце, цi няможна,

Пры гэтым дзядзька асцярожна

Прыгнуўся к Донiсу, замяўся,

Ды Донiс зразу дагадаўся,

Што за патрэбу мае сябар,

Дык цi не можна б мне... за хабар

Крыху паехаць на машыне?

- А вось пастой, хай люд адхлыне,

Кур'ерскi пройдзе, а тым часам

Мы перамовiмся з Уласам...

Спакойны будзь: мы ўсё абладзiм,

Хоць на таварны, а пасадзiм.

- Дык ты, брат Донiс, пастарайся!

- Будзь пэўны, брат, не сумнявайся:

З казамi мы на торг паспеем.

У гэты момант лютым змеем

Ляцiць кур'ерскi. Задрыжалi

Ўсе шыбы ў вокнах на вакзале,

I ўвесь народ ураз мятнуўся,

I дзядзька наш не аглянуўся,

Як i яго людская хваля

Нясла, бы шчэпку ў перавале.

Як бы хто iх тут страшна спудзiў.

Плячук тут дзядзька прынапрудзiў,

Крутнуўся моцна навакола,

Чуць з ног не збiўшы балагола,

Ды наступiў на бот падпанку,

Зато мiж цел прабiў палянку

Ён гэтым моцным паваротам,

У цвёрды грунт упёршысь ботам.

Званок, другi i зараз трэцi,

I дрыгнуў поезд, быццам чэрцi

Яго сярдзiта скаланулi,

Дождж цэлы iскар сыпанулi

I страшным рогатам заржалi

Ды з дымам далей паiмчалi.

Вакзал пусцеў, люд распаўзаўся.

Антось сядзеў або сланяўся,

Балелi ногi, ўнiкла сiла,

А спаць так моцненька кланiла!

- Ну, што, Антонi, рыбу вудзiш?

Заснеш, брат, потым i не ўзбудзiш.

Хадзем, брат, вып'ем, пагаворым!

Сябры выходзяць крокам скорым.

Сядзяць за пiвам, выпiваюць,

Аб розных справах разважаюць,

А пiва iм вяселiць душы,

I чырванеюць у iх вушы;

А праз кароткую хвiлiну

Антось садзiўся на машыну.

На паравозе без бiлета

Чхаў да Баранавiч дасвета.

Вiдаць, у добрую часiну

Збiраўся дзядзька ў пуцявiну:

Ў Баранавiчах налучыўся

Кандуктар добры: ён згадзiўся

Давезцi ў Вiльню дзядзьку сходна.

Ўздыхнуў тут дзядзька наш свабодна

I, азiраючысь трывожна,

Ў вагон шыбуе асцярожна,

Куды кандуктар тыкнуў пальцам.

I вось наш дзядзька едзе "зайцам".

Тым часам сонейка ўсхадзiла,

Палёў узгоркi залацiла,

I белаватаю смугою

Туман навiснуў над вадою.

Вагон бiтком набiт народам.

Iмчыцца поезд поўным ходам,

I толькi пыл ён падымае,

Як ад табакi, дзядзька чхае.

Пайшоў кандуктар i вачамi

Шукае торбу з кутасамi.

Стхарыўся дзядзька у куточку,

I торба з iм на тым кiёчку,

З якiм наш дзядзька пехатою

Учора йшоў адзiн душою.

Не спаў ён праве цэлай ночы,

На свет глядзець не хочуць вочы,

А галава сама гуляе,

Машыне тахты выбiвае:

Нанiз падзе, назад рванецца,

Туды-сюды яна качнецца

I грукне ў сцену, як дурная,

Як толькi карк яе трымае!

Так на вяселлi маладуха,

Калi датне яе сiвуха,

Забудзе ўсё ды пойдзе ў скокi

I чэша дробна, рукi - ў бокi,

Не чуе долу пад нагамi

I плешча ў тахт яна рукамi.

"Лягаш" у дзядзьку ўцiкаваўся

I, як з iм толькi параўняўся,

Пад бок штурхнуў яго рукою,

Маргнуў, паклiкаў галавою.

Ўсхапiўся дзядзька наш праворна

I за кандуктарам пакорна

Iдзе ён, стомлены, заспаны,

Не раз схiнуўшыся, як п'яны.

Прывёў ён дзядзьку ў карыдорчык

(Абодвух iх трымае ворчык).

- Iдзi сюды! - кандуктар кажа.

Я буду сам стаяць на стражы

Iдзе кантроль, дык ты схавайся,

Сядзi цiшком, не адзывайся,

Не кашляй моцна i не грукай!

I з гэтай мудраю навукай